Atatürk Dönemi İç Politikada Neler Yaşandı?

1- Halk Fırkası’nın Kurulması (9 Eylül 1923)

9 Eylül 1923 tarihinde cumhuriyet henüz ilan edilmeden önce Atatürk önderliğinde kurulan Türkiye’nin ilk siyasi partisidir. Mustafa Kemal Atatürk’ün yanında diğer kurucuları İsmet İnönü, Refik Saydam, Celal Bayar olmaktadır.

Oluşumunda Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti etkili olmuştur. Halkın arz ve görüşlerini meclise daha kolay ulaştırmak ve cumhuriyetin gereksinimlerini tam anlamıyla karşılamak için kurulmuştur.

Halk Fırkası cumhuriyetin ilanının ardından 1924 yılında Cumhuriyet Halk Fırkası, 1935 yılında da Cumhuriyet Halk partisi adını almıştır. 1950 yılına kadar iktidarda kalmıştır.


2- Terakkiperver Cumhuriyet Halk Fırkasının kurulması (17 Kasım 1924)

Atatürk’ün yakın arkadaşlarının mecliste ona karşı muhalif olmaya başlamıştı. Bu fikir ayrılıkları sonucunda Türkiye’nin ikinci partisi, muhalif partilerin ilki olarak kurulmuştur. Kazım Karabekir başkanlığında oluşan partinin diğer kurucuları da Adan Adıvar, Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy ‘dur.

Atatürk yeni partinin kurulmasına karşı koymamıştır çünkü cumhuriyette çok partili hayat olması gerekirdi. Terakkiperver’in programın da özgür düşünce, ekonomide liberalizm, laiklik ilkesini benimsemiştir.Dini daha ön plana çıkarma amaçları vardır.

Parti’nin dini düşüncesi zamanla hilafet yanlılarını yanına çekmiştir. Sonraları Şeyh Sait isyanına karışan parti üyelerinden dolayı 1925 yılında Takrir-i Sükun kapsamında parti kapatılmıştır.


3- Şeyh Sait İsyanı (13 Şubat 1925- 3 Haziran 1925)
şeyh sait isyanı ile ilgili görsel sonucu

Lozan’ da çözümlenemeyen, zengin petrol yataklarına sahip olan Musul sorunu bir kez daha baş göstermişti. Türkiye bölgeyi bırakmak istemiyordu lakin ingiltere de bırakmak istemiyordu. Türkiye musula müdahele etmeye hazırlanırken ingiltere türkiyenin iç politikasını karıştırarak musuldan uzak tutmaya çalışıyordu.

Şeyh Sait İsyanı çıkış nedenleri: Musulu bırakmayan ingilterenin bölgede yaşayan halkı isyana teşvik etmek ve Terakkiperverleri de din istismarı ile yanlarına çekmişlerdir. İsyan şeyh sait önderliğinde Elazığ’ın Eğil Bucağına bağlı Piran Köyü’nde başladı. Sonra Elazığ, Bitlis, Diyarbakır’a yayıldı. Halkın dini duygularını kullanarak, devlet, din düşmanı gibi gösterilmeye çalışıldı.

İsyana karşı alınan önlemler:

  • 4 Mart 1925 tarihinde Takrir-i Sükun kanunu çıkarıldı.
  • Terakkiperver kapatıldı.
  • İstiklal Mahkemeleri kuruldu.
  • O bölgelerde sıkıyönetim ilan edildi.

İngiltere amacına ulaşmış ve musulu kendi yararına olacak şekilde türkiye ile antlaşma imzalamıştır.

Bu isyan cumhuriyet rejime karşı olan ilk isyandır.


4- Mustafa Kemal Atatürk’e Suikast Girişimi (16 Haziran 1926)

Şeyh Sait artıkları bu sefer Atatürk’e suikast düzenlemeyi planlıyorlardı. İzmir gezisi sırasında bunu planlıyorlardı.

Atatürk’ün izmir gezisi 1 gün gecikince, suikastçıları yunan adalarına kaçıracak olan geminin kaptanı pişman olup olayı ihbar etmiştir. Ardından suçlular istiklal mahkemelerinde yargılanmıştır.

Bu olaylar karşısında Atatürk şu sözleri söylemiştir:

Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet yaşayacaktır.


5- Serbest Cumhuriyet Fırkasının Kurulması( 12 Ağustos 1930)

Atatürk’ün önerisi ile Fethi Bey tarafından parti kurulmuştur. Sonraları partiye terakkiperver gibi rejime ve yeniliklere karşı olanlar girmeye başlamıştır. Partinin gidişatının farkında olan Fethi Bey partiyi feshetmiştir. Çok partili hayat için yapılan ikinci deneme de barşarılı olmamıştır.


6- Menenmen Olayı ve Kubilay

menemen isyanı ile ilgili görsel sonucu

Rejime karşı olanlar Menemen’de Derviş Mehmet öncülüğünde dinin elden gittiği bahanesiyle isyan başlatmıştır. Olaylara müdahele etmeye çalışan Öğretmen Asteğmen Kubilay ve iki bekçi şehit olmuştur. Ardından ordu bölgeye ulaşarak isyanı bastırmış, zanlıları mahkemede yargılanmıştır.

Uzayla

Bir yanıt yazın