İktisat biliminde talep ve fiyat arasında olan ilişki değerlendirilmiş, fiyatın artması ile talebin azalması gözlemlenmiştir. Fakat bu durum Giffen Paradoksu için geçerli olamamış ve iktisatta istisnai bir durum meydana gelmiştir. Giffen malı olarak isimlendirilen bu durumda malın değeri arttıkça talebi de artmış ve alım da bir düşüş görülmemiştir.
Giffen Malı Nedir?
Giffen malı ismini öncelikle gazeteci ve istatistikçi olan Sir Robert Giffen’den almıştır. Satış kurallarına uymayan bir mal olmakla birlikte fiyat ve miktar ters orantılıdır. Giffen malının en önemli özelliği fiyat artış gösterdiğinde insanlar daha fazlasını talep ederek satın almaya yöneleceklerdir.
Bu farklı psikolojiyi fark eden Robert, yaşadığı dönemde bulunan insanları inceleyerek gözlemlemiştir. İncelemeler sonucu insanlar satışta bulunan et ve patates arasında patatese yönelmişlerdir. Patatesin fiyatı ne kadar artışta olsa da insanlar alıma devam etmiş ve bu sebeple talep devamlılığı korumuştur. Ete yönelmeyip düşük statüde kalan patatese yönenilmesi giffen malı ismini almasına sebep olmuştur.
Giffen Malı Özellikleri Nelerdir?
- Her gün tüketilen ekmek gibi bir ürün olması gerekmektedir.
- Düşük statüde sayılan bir malın talep görmesi beklenmektedir.
- Lüks sayılmayan mal olup ve geliri dar olan ailelerin tarafından talep etmesi olasıdır.
- Bütçenin büyük bir kısmı giffene yatırım yapılmaktadır.
- Ekonomiye bağlı olarak ucuz ve doyurucu malların talep görmesi buna bağlıdır.
Giffen Malı Bütçeye Etkisi
Düşük gelirli ailelerin yakalandığı Giffen malı etkisi çok sık rastlanan bir durumdur. Özellikle enflasyonun yüksek olduğu ülkelerde gözlemlenen bu durum günlük hayatı kolaylaştırmaya yöneliktir. Kişiler hayata tutunmak amacı ile ilk olarak karın doyurmaya odaklanmış ve kalteli, bulunabilir ürünlere önem vermemişlerdir. Bütçesi kısıtlı olan kişiler hem günü kolay bir şekilde geçirmek hem de az harcama yaparak doymak istemesiyle birlikte ekmek, patates gibi örneklere yönelmişlerdir. Sonuç olarak pek çok kişinin temel besin maddesi en ucuz maliyetli olan ve karın doyuran ekmek halini aldı. Sonuçta ise ekmeğe talep arttıkça ekmek oldukça fazla zamlanmaya başladı. Günümüzde de hala bu etki kitleleri etkilemiş ve etkilemeye devam edecektir.
Giffen Etkisi İnceleme
2007 yılı itibariyle yeni bir deney yapma kararı alan Robert Jensen ve Nolan Miller Çin’in Hunan eyaletinde Giffen Malı’nı incelemeye karar vermişlerdir. Hunan eyaletinde yaşayanlara sadece iki temel gıda satın alabilecekleri kuponlar verilmektedir. Pirinç fiyatı düşürüldüğünde (kupon karşılığı), pirince olan talebin azaldığını görmüşlerdir. Pirinç fiyatları arttırıldığında ise pirince olan talebin arttığı gözlemlemişlerdir. Kasten olarak kuponlarla ve gıdalarla oynanması deney için oldukça faydalı olmuştur. Ancak diğer yandan aynı deney Çin’e bağlı Gansu eyaletinde de yapılmış ve Hunan eyaletine göre daha az Giffen Malı tepkisi verildiği izlenmiştir. Yani kişiler, bütçe ve insanlarda olan etki değişken olabilmektedir.
Ters Fakat Benzer Etki Veblen Malı
Giffen malı ile veblen malı arasındaki en büyük benzerlik mallara talebin devamlı surette artmasıdır. Fakat diğer yandan giffende kişiler düşük gelirli olmaktadır. Dolayısıyla burada ki talebin amacı hayatını idame ettirebilmek ve kolay doyabilmek çin karbonhidrat ağırlıklı alım yapmaktır. Veblen malında ise durum bambaşkadır. Burada kişiler yüksek gelirli zengin ailelerdir. Durumun hayatı devam ettirebilme gibi bir amacı yoktur. Burada sadece alım gücünün yüksek olduğunu gösterebilme ve üstünlüğünü ispat çabası vardır. Bu çaba ile de ürüne talep devamlı surette artmış ve insanlar bu şekilde doyum sağladıklarını düşünmektedirler. Veblen Malı’nda talebin artması ile mala ulaşabilmenin güçlenmesi doğru orantılıdır. Giffen Malı’nda ise ikamenin sağlanamaması ve gelirin düşüklüğü satın alınan mala olan talebi tetiklemektedir. Yani benzer gibi görünen talep aslında çok farklı kesimlere hitap etmektedir.
Giffen Malı ve Veblen Malı Farkları Nelerdir?
- Giffen mallarının değeri düşük mallardır.
- Veblen malları yüksek bütçeli, lüks tüketim ürünleridir.
- Hayatı daha kolay yaşamak ve temel maddelere ulaşmak amacıyla giffen malları tercih edilmektedir.
- Veblen malları gösteriş için tercih edilmektedir. Kişisel zevk içeren ürünlerdir.
Benzerlik olarak ise hem Giffen hem de Veblen ürünlerinde bir ürünün talep eğrisi yukarı doğru eğimlidir. Fakat bu eğilimin yukarı doğru görülmesi tamamen kendi içerisinde bir zıtlık içermektedir. Kişilerin kaliteli şarap, lüks saat, vintage kıyafetler ve lüks mücevher tercihleri veblen malı sayılırken burada ki amaç kimse alamazken ben alıyorum fikrini benimsemektir. Bu şekilde düşünen kişiler ürünler her ne kadar uçuk fiyatları görselerde almaya devam etmektedirler. Yani talep eğrisini yükseltmektedirler. Oysa giffen mallarında günlük hayatı içeren ekmek, süt, yağ ve patates gibi doyurucu ama basit temel gıdalar öne çıkmaktadır. Burada da talep yukarı yönlüdür fakat tamamen hayatı az bir bütçeyle yüksek doyuma ulaştırmaktır. Ekonominin etkisi ve kişilerin düşünce yapısı ile bu istisna durumlar oldukça etkili olmakta ve araştırma konusu olmaya devam etmektedir.
Uzayla – Kültür Evreni
