NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu (JWST) ve Chandra X-ışını Gözlemevi verilerini inceleyen astronomlar, “Büyük Patlama”dan yalnızca 1,5 milyar yıl sonra oluşan, galaksinin merkezinde bulunan ve teorik limitin 40 katı kadar madde tüketen bir süper kütleli kara delik keşfettiler. Bu kara delik, evrenin erken dönemlerinde oluşan ve en hızlı şekilde madde “besleyen” kara delik olarak dikkat çekiyor.
Science Daily’nin haberine göre, LID-568 olarak adlandırılan bu kara delik, Uluslararası Gemini Gözlemevi ile ABD Ulusal Bilim Vakfı (NSF) NOIRLab gök bilimcilerinden Hyewon Suh liderliğindeki ekip tarafından tespit edildi. Araştırmacılar, LID-568’in, Büyük Patlama’nın ardından yalnızca 1,5 milyar yıl geçtikten sonra olağanüstü bir hızla madde tükettiğini ve teorik sınırın 40 katından fazla beslenme gerçekleştirdiğini ortaya koydu.
Bu bulgular, LID-568’in süper kütleli kara deliklerin evrenin ilk dönemlerinde nasıl oluştuğuna dair önemli ipuçları sağladığını gösteriyor.
Chandra X-ışını Gözlemevi’nden gelen 4.016 X-ışını kaynağını inceleyen araştırma ekibi, detaylı incelemeler için JWST verilerini kullandı. LID-568’in yaydığı yoğun X-ışını ışını, JWST’nin hassas kızılötesi spektrometresi (NIRSpec) tarafından tespit edildi. Ekip, NIRSpec verileri aracılığıyla kara deliğin çevresindeki çok yüksek parlaklık ve beklenmedik güçlü gaz çıkışlarını keşfetti.
LID-568’in madde tüketim oranı, öngörülen sınırın 40 katına ulaşarak dikkatleri üzerine çekti. Bu gaz çıkışlarının hızı ve büyüklüğü, LID-568’in kütle artışının tek bir hızlı birikim döneminde gerçekleşmiş olabileceği sonucunu doğurdu. Suh ve ekibi, parlaklık seviyesini değerlendirerek LID-568’in, “Eddington Limiti” adı verilen ve bir kara deliğin maksimum parlaklık sınırını belirleyen limitin 40 katı kadar maddeyle beslendiğini tespit etti.
Bu keşif, süper kütleli kara deliklerin, evrenin ilk yıldızlarının ölümü veya gaz bulutlarının çökmesi yoluyla oluşan küçük kara delik “tohumlarından” nasıl meydana geldiğine dair teorilere yeni bir perspektif kazandırıyor. Suh, “Süper Eddington birikimli bir kara deliğin keşfi, kara deliğin kaynağına bakılmaksızın, kütle artışının önemli bir kısmının tek bir hızlı beslenme dönemi sırasında gerçekleşebileceğini gösteriyor,” şeklinde yorum yaptı.
Araştırmanın ortak yazarı Julia Scharwachter ise, “Bu olağanüstü durum, Eddington Limiti’nin üzerinde meydana gelen hızlı beslenme mekanizmasının, evrenin bu erken dönemlerinde neden bu kadar büyük kara deliklere rastladığımızı açıklayabilir,” dedi. Ayrıca, gözlemlenen güçlü gaz çıkışlarının, aşırı birikim sonucu oluşan yüksek enerjiyi tahliye eden bir vanası görevi gördüğü ve sistemin kararsız hale gelmesini önlediği değerlendiriliyor.
Bu önemli araştırma, “Nature Astronomy” dergisinde yayımlandı.
