Tufan efsanesi, hemen hemen her toplumun mitolojisinde yer edinmiş ve yaygın olarak anlatılan bir mittir.
Kültürlerin tufan efsanelerine bakıldığında genellikle insanların yapmış olduğu eylemlerin sonucunda, tanrının cezalandırması karşımıza çıkar. Tanrısal güçlerin düzenine karşı koyan insanların cezalandırılması ve bir felakete neden olması konu alınır.
Tufan felaketlerinde genelde sapkın insanların ceza alırken, kalanlar ahlak yasalarına uygun yaşayan ve tanrının uyarısını dikkate alan kişiler oluyorlar.
Tufan felaketlerinde karşımıza sürekli olarak ”su” kavramı çıkmaktadır. Ve bu suyun iki rolü oluyor: Yok etmek ve arındırmak.
Aşağıda bazı kültürlerin tufan mitleri incelenecek ve birbiriyle bağlamları ele alınacaktır.
Hint Mitolojisinde Tufan
Hint mitolojisinde tufan miti, farklı kaynaklarda anlatılmaktadır (Shatapatha Brahmana, Mahabharata Destanı ve Puranalar).
Bunlardan Agni Purana’da Tanrı Vishnu’nun on bedenlenmesinden söz edilir: 1) Matsya (Balık), 2) Kurma (Kaplumbağa), 3) Varaha (Domuz), 4) Narasimha (Yarı insan-Yarı aslan), 5) Vamana (Cüce), 6) Parashurama (Baltalı Rama), 7) Rama, 8) Krishna, 9) Buddha, 10) Kalki (henüz gerçekleşmemiş bir bedenlenme).
Bunlardan Matsya, tufanı haber veren ve aynı zamanda kurtarıcısıdır. Bu mitin konusu, insan ırkının atası olarak sembolize edilen Manu ve Matsya (Tanrı Vishnu’nun ilk bedenlenmesi) arasında geçiyor. Diğer tufan mitlerindeki gibi bir haberci (Matsya), Manu’ya tufanın başlayacağını haber verir ve yedi bilge ile tahıl tohumlarını gemiye almasını söyler.
Burada da görüldüğü gibi tufan mitlerinde genelde insan-doğa çatışması göz önündedir. Tufanın ardından da genellikle yeni bir evreye geçilir.
Yunan Mitolojisinde Tufan
Aslında Hint ve Yunan mitleri birbirlerine tanrı ve kahramanların rolleri bakımından oldukça benzerdir. Yunan mitinde felaket ”Deukalion Tufanı” adıyla anılıyor. Yunan mitinde tufan şöyle anlatılmaktadır:
Zeus, kendisine gerekli saygıyı göstermeyen Pelasgos’un oğlu Lycaon’un inançsız oğullarını cezalandırmak için büyük bir tufan yaratır. Ve bu tufandan yalnızca Prometheus tarafından uyarılan Deukalion kurtulur. Deukalion, Prometheus’un desteğiyle bir gemi inşa eder ve içini erzakla doldurur. Tufan henüz başlamadan karısını da yanına alarak uzaklaşır.
Tufan dokuz gün sürer ve gemi de bir dağın tepesine oturur. Deukalion ve Pyrrha gemiden iner ve Zeus’a kurban sunarlar. İnsan soyunu yeniden yaratması için ona yalvarırlar. Zeus Hermes’i görevlendirir ve Themis, insan formuna girerek onlara ”başlarınızı örtün ve annenizin kemiklerini omuzlarınızın üzerinden arkanıza doğru atın” der. Deukalion ve Pyrrha, Themis’in ”anne”den kastının Toprak Ana olduğunu sonradan anlarlar ve yerden aldıkları taşları omuzalarının üzerinden geriye doğru atarlar. Deukalion’un attığı taşlar erkeklere, Pyrrha’nın attığı taşlar ise kadınlara dönüşürler (Graves 138; Necatigil 69; Çiğ 59).
Yunan mitindeki tufan genel hatlarıyla Hint, Türk ve Sümer mitolojilerinde anlatılan tufan mitlerine oldukça benzemektedir.
Kaynak ve İleri Okumalar İçin: Akmaz, G. (2019). HİNT, YUNAN, SÜMER VE TÜRK MİTOLOJİLERİNDE TUFAN MİTİNİN KÜLTÜREL BELLEK AÇISINDAN ÖNEMİ . Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi , 59 (2) , 825-843 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/dtcfdergisi/issue/66799/1044527
Uzayla – Kültür Evreni
