Döneminin (M.Ö. 4. yüzyıl) en büyük kütüphanelerinden olan İskenderiye Kütüphanesi, içinde Kraliçe Kleopatra’nın da olduğu pek çok büyük alim yetiştirmiştir.
İnsanlık tarihinde önemli bir yeri olan ve birçok el yazması barındırdığı (eski kaynaklara göre 150-900 bin el yazması) söylenen İskenderiye Kütüphanesi, Mısır’ın İskenderiye kentinde kurulmuştur.
Bu muazzam kütüphane hakkında oldukça yaygın olan bazı safsatalar vardır; ilk olarak günümüze kalıntısı dahi kalmayan bu yapının ilk kütüphane olduğu iddiasıdır. İkincisi ise birincisine kıyasla daha da yanlış olan bir iddiadır; Mısır’ı Bizans’tan alan Müslüman bir komutan olan Amr bin As’ın bu kütüphane hakkında ”Bu kitaplıkta bulunan şeyler Kuran’da var ise hiçbirini saklamaya lüzum yoktur; şayet Kuran’da olmayan şeylerden söz ediliyor ise küfürdür, yok edin” demiş.
Elbette bu büyük bir yalandır. Amr bin As’ın böyle bir sözü herhangi bir asli kaynakta geçmemektedir.
Tarihi İskenderiye Kütüphanesi
İskenderiye, büyük bir fatih olan İskender’in Mısır’ı fethettikten sonra küçük yerleşim bölgelerini birleştirerek kurduğu bir şehirdir. Uygun bir coğrafi konuma sahip olduğu için hızlıca büyümüştür. Halkı ise Yunanlılar, Filistin’i terk eden Yahudiler, Lübnanlılar ve Kıptiler’dir. Pek çok kültüre dolayısıyla dil ve dine ev sahipliği yapan İskenderiye, döneminin gözde kentlerindendir. Birçok dilin eserine sahip olan kütüphane, örneğin Yunan edebiyatının felsefe ve bilimle ilgili eserlerinin kopyalarını papirüs gibi dayanaklı bir madde sayesinde korumuştur.
Kütüphane ilk olarak Julius Caesar’ın İskenderiye’ye çıkarken yaptığı savaş ve oluşan yangında ilk zararı yaşamıştır. Ardından da bazı kesimlerin bağnazlığı dolayısıyla kasıtlı bir tahribe uğramıştır. Sonuç olarak zamanının gözde orijinal eserlerini de beraberinde yokluğa götürmüştür.
Sinema ve İskenderiye Kütüphanesi
Yönetmenlik koltuğunda Alejandro Amenabar’ın oturduğu Agora filmi İskenderiye kütüphanesinin yok edilişini anlatıyor.
Kaynak: Ortaylı, İ. (2006). İskenderiye Kütüphanesi . Türk Kütüphaneciliği , 20 (1) , 85-88 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/tk/issue/48943/624308
Uzayla – Kültür Evreni
