İyon Ayaklanması, Perslerin egemenliğinde olan İyon şehir devletlerinin birleşip Akamenid İmparatorluğu'na karşı başlattığı bir ayaklanmadır.
İyon Ayaklanmasının Nedenleri
MÖ 540’larda İyon kent devletleri (Doris, Aiolis, Kıbrıs ve Karya) Perslerin kontrolü altına girdi. Perslerin egemenliğinde olan İyonların, her şeyden önce bağımsızlıkları ellerinden alındı. Ayrıca tiranlık yüzünden oldukça kötü günler geçirmişlerdir. Özellikle iki tiran (Aristagoras ve Histiaeus) bölge yönetimi için kişisel karar ve uygulamalara başvurmuştur ki bu davranışlar da İyonların hoşnutsuz olmasını sağlamıştır.
Bir de bu kötü gidişata maddi hayatın ekonomik bunalımları da eklenince, isyan kaçınılmaz olmuştur.
İyonların ekonomisinin kötü olmasının birçok nedeni vardır: Perslerin gümrük vergilerinin yüksek olması, Perslerin koruyup kolladığı Fenikelilerle mecburen rekabete girmesi, İyonların en büyük ticaret merkezi olan Mısır’daki Navkrahs’in tahrip edilmesi…
Perslerin boğazları, Trakya, Marmara ve Karadeniz’in bazı kıyılarını hükmetmesi İyonların Karadeniz kolonileriyle ticaretine engel olmaya başlamış, İyonların ekonomisi gittikçe dibi boylamıştır. İşte bütün bu sosyal ve ekonomik sorunlar İyonları isyana itmiştir.
İyon Ayaklanması
Milet’in başında Persler tarafından Susa’ya çağrılan Aristagoras, Artaphernes’i Naksos adasına sefer yapması için teşvik etti fakat sefer başarısızlıkla sonuçlandı.
Persler üzerinde prestijini yitiren Artaphernes, Milet halkını ayaklandırdı ve adeta Yunanlıların ayaklanması için liderlik etti. Bu ayaklanma sonradan Miletos’un komşu bölgelerine kadar yayıldı.
Perslerin seferberlik işleri ağır ilerlediğinden bunu fırsat bilen İyonlar Sard şehrine girip burayı yakıp yıktı. Persler Sard’a doğru harekete geçince, İyonlar Efes’e kadar geri çekilmek zorunda kaldı.
İyonya’nın bu cesur girişimi, diğer kent devletleri Kıbrıs, Korya ve Likya’da da ihtilale neden oldu. Bu ihtilaller Marmara ve İstanbul’a kadar yayıldı.
Pers ordusu sefer başlatarak ayaklanan bölgeleri tekrar ele geçirmeye başladı. Ümitsizliğe kapılan Aristagoras Trakya’da bulunan çiftliğine kaçıp orada Edonlarla savaşırken öldüğü iddia ediliyor.
Milet önce karadan ardından da denizden yapılan kuşatmalar sonucunda dayanamayıp teslim oldu. Persler girdikleri şehri yerle bir edip, ilerlemeye devam etti. Hatta bağımsız olan bazı adaları da ekstradan işgal etti (Sisam ve Midilli). Persler MÖ 493 yılına kadar bölgedeki ayaklanmayı kontrol altına aldı ve tekrar satraplıklar kurdu.
Mardonius Seferi (MÖ 492)
MÖ 492’de Pers prensi Mardonius bir donanmayla Avrupa’ya geçti. Ardından Tasos (Taşoz) adasını kontrol altına alıp, Trak kabileleri ile savaştı ve Traya satraplığını tekrar kurdu. Makedonya krallığını Pers egemenliğine aldı. Seferden sonra ülkesine dönerken gemisi fırtınadan dolayı batmıştır.
Uzayla – Kültür Evreni -İyon Ayaklanması
