Sofistler, para karşılığında ders veren gezgin öğretmenlerdir. M.Ö. 5. yüzyılda ortaya çıkan sofistler, kendilerinden öncekiler gibi felsefi bir okul oluşturmak yerine toplumsal koşulların getirmiş olduğu problemlere karşı yol gösterici olmuşlardır.
Sofist kavramı etimolojik köken olarak Yunanca’dan gelmektedir. Sophos (becerikli, zeki, bilge) kelimesinden türetilmiş Sophiestes’ten gelir.
Sofist filozoflar kendi dönemlerinde aslında ”Yunan Aydınlanmasını” gerçekleştirmişlerdir. Fakat daha sonra Sokrates, Platon, Aristoteles gibi filozoflar bilginin para karşılığı verilmesini olumsuz karşılamışlar ve sofistlere karşı bir tutum almışlardır. Hatta 4. yüzyılın ünlü filozof ve tarihçisi Ksenophanes (Ksenofanes), sofistleri ”Her isteyene para karşılığında bilgelik satanlar” diye tanımlamıştır.
Sofistlerin en önemli temsilcileri; Protagoras, Leontinili Gorgias, Keoslu Prodikos, Elisli Hippias, Antiphon Thrasymakhos ve Kallikes’dir.
Sofistler Eğitim Üzerine Ne Düşünüyor?
Sofistler bir okul meydana getirmeselerde onları bir bütün olarak alan sofistik bir zihniyet oluşmuştur. Yunan Aydınlanma çağının öncülleri olan sofist filozoflar, eğitime büyük önem vermişlerdir.
Sofistlerden eğitimi genellikle zengin ve saygın ailelerin çocukları alırdı çünkü zengin zümrenin çocukları genellikle politikaya grmek isterler, sofistlerde bu eğitimi sağlarlar.
Başta Protagoras olmak üzere sofist filozoflar, devletteki düzensizliği ve toplumsal problemleri çözmek için bir eğitim düzeni oluşturmaya çalışmışlardır. Mesela Protagoras’a göre insan, bireysel anlamda kendisine yetmez ve bunun için de işbirliği yapmaya mecburdur. Tabi adalet olmadan bütün bu kavramlar geçersiz olur.
Protagoras ”insan her şeyin ölçüsüdür” sözünde de insan merkezli bir sistemi işaret eder. Her insanın farklı bilgi ve ihtiyaçlara sahip olmasından dolayı, bir bilgi karması olduğunu dile getirir. İşte bu oluşan geniş bilgi karmaşasına sahip insanları bir araya getirecek toplumsal bir düzeni ister ve öğretir sofistler.
Para Karşılığı Eğitim
Sofistler verdikleri eğitim karşılığında öğrencilerden para alırlar ve bu davranışları zamanının filozofları tarafından çokça eleştirilmiştir. Bu eleştirinin ise aslında iki nedeni vardır: İlki, onların öğretmeye çalıştıkları iyi yurttaş olma eğitimi aslında bir gereklilik değil, zaten her Yunanlının içinde bu değerin olduğudur. Ki eğer böyle bir eğitim olsa bile bunu sofistler değil de mütevazi Atinalılar yapmalıydı.
İkinci neden ise, onların aslında geçmişten gelen geleneksel felsefi anlayışı bozmalarından gelir. Özellikle Platon ve Sokrates gibi filozofların benimsediği geleneği bozdukları için eleştirilmiştir. Örneğin Pythagorasçı geleneğe göre bilgi, doslar arasında paylaşılması gereken bir şeydir. Ayrıca bu bilgelik insanı özgürleştirir. Fakat sofistler öğrettikleri bilgiler karşılığında para almalarından dolayı özgür değildirler.
Kritisizm
Sofistler her türlü farklı düşünceye karşı eleştirel bir tavır içinde olmuşlardır. Yani bir anlamda sofistler felsefeye, dine, gelenek ve göreneklere, kökleşmiş kurumlara karşı eleştiri yapmışlardır.
Sofistler tüm dikkatini insan üzerine yoğunlaştırmıştır. Onlar, rasyonel bir düşünce tarzı yerine ampirik bilgi ve deneyimi takip etmişlerdir. Sofistlere göre varlığın bilgisine ulaşmak imkansızdır, bilgi anlamında ise sadece kuşku duyan bir zihne sahip olunabileceğini iddia etmişlerdir.
Uzayla – Kültür Evreni
