"Düşünce özgürlüğünden yoksun olmak, düşündüğünü söyleyememek değil, hiç düşünememiş olmaktır." -Jean Paul Sartre
Özgür insan aşık olabilir mi? Yahut aşık insan özgür kalabilir mi? Özgürlük dediğimiz şey nedir? İkisinden hangisi vazgeçilmezdir? Bunlar birçok kişinin aklını kurcalayan sorulardır muhakkak. Belki aşık insan özgür kalabilir. Kalabilir mi? Ya kendisi bir kandırmacanın içindeyse ve buna bağnazca bağlıysa…
Özgürlük ve aşk ilişkisini birazcık Jean Paul Sartre’ın gözünden ele almaya çalışacağım. Jean Paul Sartre’a göre özgürlük her şeydir. Aşık sevilmek ister fakat aşk iksiri içmiş biri tarafından değil, özgür iradesiyle aşık olmuş biri tarafından sevilmek ister. Geçici furyalar adı üstünde kalıcılığı olmayan basit hislerdir. Etkisi geçtiği an kişi gerisin geri kaçıp gitmek ister. Fakat aşka özgür iradesiyle düşmüş biri tüm zorluklara göğüs gerecek cesareti edinmiştir. Onu hiç kimse yolundan döndüremez.
Birisini sevmekte aradığımız sahiplik hissi herhangi bir şeyde aradığımız sahiplik hissinden tümüyle farklıdır. Zira bir şey bize sahip olamaz. İnsan, insana mahkûm olamaz. “İnsan özgürlüğe mahkûmdur” der Sartre. Sartre’a göre aşk özgürlüklerin birleştiği mutlu, karşılıklı saygı değildir. Bundan çok daha farklıdır. Aşk çatışmadır.
Sevilen kişi karşısındakinin sevgisini açığa çıkarmak ister fakat dikkatli olmalıdır. Çünkü bunu yaparken özneden nesneye dönüşme riski, sevdiği insanın gözündeki yansımaya dönüşme riski vardır. Kişi bu aşamada bireyselliğini yitirir, bireyselliğin olmadığı yerde özgürlüğün bulunması mümkün değildir. Bu da durumu gittikçe kötüleştirir. Sevilen, sevgilisinin ona olan sevgisinin bitmesini, sevgiyi başka birinde bulmasını istemez. Bu da “özgürlük” tanımına karşıdır, zira özgürlük bunu garanti edemez. Çünkü özgürlük; bir başkasını sevebilme, fikrini değiştirebilme imkanıdır. Özgürlük, sevmekten vazgeçebilme olgusudur.
Hislerin söz konusu olduğu hiçbir durum kesinlik taşımaz, taşıması ihtimal dahilinde bile değildir. İnsan sürekli değişir. Belki de değişmeyen tek şey, özgür olma isteğidir.
Sartre için aşk tehlikelidir. Mazoşizm ya da sadizm vardır:
Mazoşizm, aşık olduğun kişinin istediği şeye dönüşmek ve kendi özgürlüğünü kaybetmektir. Sadizm ise aşık olana bir nesne olarak bakmak, ona öyle davranmak ve onu engellemektir. İki durum da özgürlük için tehlikelidir. Bunun sonucunda aşk, acı verici bir mücadeleye dönüşür.
