Sanat eserleri toplumun yaşantısını sanatçıların gözünden bizlere yansıtmaktadır. Sanatçıların bulundukları çevrenin kültürel, ekonomik ve siyasi koşullarından etkilenmesiyle dönemin sanat aracılığıyla yorumlanması sağlanmaktadır. Tarihe acı bir şekilde kazınmış Guernica bombardımanı da sanatçıları derinden etkileyerek sanat çalışmalarına yansıyan bir olaydır.
Guernica Kasabası
Guernica bir İspanya kasabası olmanın çok daha ötesinde faşizm ve barbarlığın tanığı olmuş yorgun bir bölgedir. Guernica halkı 1937 yılında dönemin siyasi hükümetinin aldığı kararların acısını çekmiştir. İspanya İç Savaşı’ndaki Franco hükümeti İkinci Dünya Savaşı hazırlığındaki Almanya ve İtalya ile ittifak sağlamıştır. Bu doğrultuda İkinci Dünya Savaşında kullanılmak istenen yeni savaş uçakları ve bombalama teknikleri Franco hükümeti onayıyla Guernica kasabası üzerinde denenmiştir. Askeri güç denemesinin kendi sivil halkı üzerinde kullanılmasına izin veren hükümet uluslararası gazetelerde büyük yankı uyandırmıştır. Bölgede 1000’in üzerinde ölü ve yaralının olduğu bildirilmiş, binalar ve çeşitli yapılar kullanılmaz hale gelmiştir.
İspanyol ressam ve heykeltıraş Pablo Picasso bulunduğu Paris’te bu korkunç olayı duymuş ve çok etkilenmiştir. İspanyol hükümeti aynı dönem içerisinde kendisinden Paris Dünya Fuarı’nda sergilenmek üzere bir eser yapmasını istemiştir. Picasso hava bombardımanı süresince yaptığı eskizleri bu taleple birlikte geliştirerek Guernica tablosunu ortaya çıkarmıştır. Yaklaşık bir ay süren bir çalışma sonucu 3.5 metre yüksekliğinde ve 7.8 metre genişliğinde duvar resmi boyutlarında bir yağlı boya tablosu hazırlamıştır. Franco hükümetinin faşist ve barbar tutumunu kübizm, ekspresyonizm ve sürrealizm akımlarıyla yansıtan Picasso, sivil halkın yaşadığı korku ve acıyı temsili figürlerle eserinde göstermiştir.
Eser sağdan sola doğru okunduğunda ilk olarak yanan binalardan ve yıkımdan kaçan korku dolu bir insan figürü karşımıza çıkmaktadır. Sonrasında iki kadın figürü yıkılan binaların pencerelerinden üzgün ve endişeli bir şekilde dışarıya doğru yönelmektedir. Üstte yer alan kadın figürü evinin içerisinden dışarıya doğru çıkarttığı gaz lambasını ileriye doğru tutmaktadır. Burada evden çıkan aydınlatıcı simgenin o hanenin yani sivil halkın düşüncelerini taşıyan aydınlık fikirler olduğu yorumlanabilir. Alttaki kadın figürü de bu gaz lambasını takip eden gözlerle ileriye doğru adım atmakta yani bu fikirlerin ışığında eyleme geçmeye hazırlanmaktadır.
İleriye yönelmenin ve özgürlüğün simgesi olarak at figürü gaz lambasıyla aydınlatılmış biçimde tablonun merkezinde yer almaktadır. Bu noktada at sivil halkı sembolize eden bir figürdür. Bu figür üzerinde aydınlığı sağlayan göz ve ampul güçlü özgürlük düşüncesini simgeleyen bir aydınlatıcı olarak bulunmaktadır. Bu düşünce altında aydınlanan at korkulu bir biçimde solda yer alan boğa figürüne doğru haykırmaktadır. Burada at figürünün dahi dehşet içerisinde olduğu hissedilmektedir. Özellikle at üzerinden düşmüş, elinde kılıçla yerde yatan bir sivilin de görülmesi Guernica halkının büyük bir zulme ve yıkıma uğradığını göstermektedir.
Sivil halk arasında kadın, erkek, çocuk ve bebekler ölümle yüzleşmiştir. Bu durumu soldaki boğa figürünün altında elinde bebeğiyle ağlayan kadın figürü bize yansıtmaktadır. Son olarak ise boğa figürünün bir kaya gibi yıkılmadan ayakta kalması ve tablonun her alanındaki korkulu bakışların boğa figürüne doğru yönelmesi bu boğa simgesinin Franco Hükümetini yansıttığı düşünülmektedir. Tüm kasabanın ve sivil halkın yakılıp yıkılması, ancak siyasi hükümetlerin varlıklarını ittifaklar aracılığıyla bir şekilde devam ettirmesi sanatçı tarafından bu şekilde yorumlanmıştır.
Tablonun tamamı izleyicilerde hüzün ve acı hissi yaratmaktadır. Tüm bu figürlerle birlikte tablonun genel yapısının siyah beyaz arasında soğuk mavi-gri tonlarla oluşturulması eserin yansıttığı savaş ve ölüm duygularını hissettirmektedir. Özellikle hava bombardımanının olduğu dönemin gazetelerindeki savaş fotoğraflarının siyah beyaz baskıya sahip olması eserin haberleşmiş olayları yansıtmadaki gücünü pekiştirmiştir.
Bir gün Nazi subayı Picasso’ya ”Bunu siz mi yaptınız?” (Guernica) diye sordu. Picasso’da “Hayır, siz yaptınız.” cevabını verdi.
Pablo Picassonun Guernica eserinin analizi dönemin sosyo-kültürel ve politik koşulları altında yapılmaya çalışılsa da bu tablo yalnızca Franco Hükümetinin yaptıklarını değil dünya çapında savaşın yıkıcılığını da temsil etmektedir. Sanat eserlerinin yansıtıcı gücü toplumun aynası olmaya devam ettikçe sanatçılar tarihi kayıtları desteklemeye devam edecektir.
Kaynaklar
Clark, V. (1941). The Guernica Mural—Picasso and Social Protest. Science & Society, 72-78.
Dağlı, Ş. Z. Picassonun Sanatı İçinde Dönemleri ve Çalışma Formları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(Özel Sayı), 187-204.
National Geographic, The Horrible İnspiration Behind One Of Picasso’s Great Works, https://www.nationalgeographic.com/history/history-magazine/article/pablo-picasso-guernica-painting-history
Pera Müzesi, Pablo Picasso Kimdir?
Dinlemek için - Podcast: https://open.spotify.com/episode/1iwcX82vCEueAWA0N3hbow?si=LrnxFk7DTACy6qJAy5WqFw
Uzayla – Kültür Evreni
