İnsanlar ve şempanzelerin ortak atası altı-yedi milyon yıl önce yaşamıştır. İnsanlar, kuyruksuz maymunlar ve maymunlar da primattır lakin insanlar farklı bir primat türüdür. İnsanlar iki ayaklarının üstünde yürür, aletleri daha düzgün kullanır, birbirleriyle iletişimi sağlayan dilleri vardır, zekaları vardır, geçmişten gelen deneyimlenmiş kültürleri vardır.
İnsanların diğer hayvanlarla ortak ve ayrışmış özellikleri vardır. İnsanlar başka hayvanlara benzer uzuv ve organları vardır. Diğer memeliler gibi yavrular doğururuz, diğer hayvanlara benzer fiziksel özelliklerimiz vardır. Hayvanlarla ayrışan noktalarımızı üstte belirtmiştim: İki ayak üzerinde yürümek, düşünmek, iletişimi sağlayan dil, zeka gibi birçok ayrışan özelliklerimiz vardır. İnsanların bir devlete sahip olması, kanunları olması, kültürü-sanatı olması, dininin olması da anatominin dışındaki ayrı özelliklerimizdir.
Primatlar ve Hominidler
Maymunlar, kuyruksuz maymunlar ve insanların hepsi primat olarak geçen memeli türüne aittir. Dolayısıyla, kuyruksuz maymunlar birinci dereceden kuzenlerimizdir, maymunlarsa ikinci ya da üçüncü dereceden. Maymunlarla son ortak atamız 25-30, şempanzelerle son ortak atamız altı-yedi, orangutanlarla son ortak atamız on milyon yıl gibi bir süre önce yaşamıştır. Bizler bu hesaplamaları ve karşılaştırmaları üç yöntemle biliriz: Canlı primatları birbirleriyle karşılaştırarak, geçmişte yaşamış primatların fosil kalıntılarını keşfedip araştırarak ve DNA’larını, proteinlerini karşılaştırarak. DNA ve proteinler, primatların her birine ne kadar yakından akraba olduğumuza dair en iyi bilgileri verir. Ama atalarımız giderek daha fazla insana benzer hale geldikçe, insan soyunun anatomi ve davranış bakımından nasıl değiştiğini bilebilmek için fosilleri, aletleri ve faaliyetlerinden geri kalan diğer şeyleri incelememiz gerekir. En yakın biyolojik akrabalarımız kuyruksuz maymunlardır ve bunlar arasında da, gorillerden daha çok bize yakın akraba olan şempanzelerdir. Hominid soyu şempanze soyundan 6-7 milyon yıl önce ayrılmış, 1,8 milyon yıl önce Homo erectus’un ortaya çıkışına kadar sadece Afrika kıtasında evrilmiştir. Homo erectus, tropikal ya da tropikal altı doğu Afrika’da ortaya çıkmasından çok kısa bir süre sonra bütün kıtalara yayılmıştır. Homo erectus’un fosil kalıntıları, Afrika, Endonezya (Java), Çin, Ortadoğu ve Avrupa’da bulunmuştur.
Homo erectus’tan Homo sapiens’e geçiş yaklaşık 400.000 yıl önce gerçekleşmiştir, gerçi bu tarih pek kesin olarak belirlenmemiştir, bu belirsizliğin gerisinde, bazı fosillerin erectus’a mı yoksa “arkaik” sapiens biçimlerine mi ait olduğunun belirlenememiş olması vardır. Erectus Asya’da bir süre varlık göstermiş, Çin’de 250.000 yıl, java’da 100.000 yıl öncesine kadar yaşamıştır, dolayısıyla kendisinden türeyen Homo sapiens türünün ilk mensuplarıyla aynı tarihlerde varlık göstermiştir. Homo sapiens kadar büyük beyinlere sahip Neanderthal hominidlerin (Homo neanderthalis) fosil kalıntıları, 200.000 yıl önce Avrupa’da ortaya çıkmış, 30.000-40.000 yıl öncesine kadar varlık göstermiştir. Modern insanların kökeni tartışmalıdır. Bazı antropologlar, olarak modern insana geçişin Avrupa’nın çeşitli bölgelerinde eş zamanlı olarak meydana geldiğini savunur. Bu “çok bölgeli” modeli savunanlar, fosil kanıtların, geçiş sürecinde bölgesel bir süreklilik gösterdiğini savunur. Bazı antropologlar da modern insanların ilk kez Afrika’da ya da Ortadoğu’da yaklaşık olarak 100.000 yıl önce ortaya çıktığını ve buradan dünyaya yayıldığını, başka yerlerde önceden var olan Homo erectus ya da arkaik Homo sapiens nüfuslarının yerini aldığını savunur. Modern insanların kökeninin Afrika (ya da Ortadoğu’ya) uzandığı görüşü son dönemde elde edilmiş çok zengin kanıtlarla desteklenmekte, bu yüzden de birçok evrirnci tarafından benimsenmektedir. Bu “Afrika” modelini savunanların bazıları, arkaikten modern Homo sapiens’e geçişi bütün modern insanların ataları olan iki-üç bireyden oluşan çok dar bir boğazla ilişkilendirir. Bu dar boğaz iddiası, genetik mirasımızın küçük bir bölümünün (mitokondrisel DNA [ mtDNA] ) araştırmalarıyla hatalı olarak desteklenmiştir.
Kaynak: Francisco J. Ayala – Evrim
Uzayla – Kültür Evreni
İnsanların atası primatlar-İnsanların atası primatlar
