Prokrustes Yunan mitolojisinde Prokrustes’in yatağı kavramıyla bilinmektedir. Prokrustes, Atina ve Eleusis arasında yer alan Attika’da yaşamaktadır. Hikayeye göre bu yaşlı adam evine birilerini konuk etmeyi oldukça seviyormuş. Hatta, bazı kaynaklara göre, evinin yakınında dolaşan insanları kaçırma eğilimindeymiş. Prokrustes evine konuk olanlarla yemek yer, sohbet edermiş. Hatta onların konaklamalarını sağlarmış. Misafirlerinin konaklaması için ayırdığı yatak sıradan bir yatak değildir. Yatakların demirden yapıldığı ve Procrustes’in titiz standartlarına uyacak şekilde özel olarak üretildiği söylenmektedir.
Prokrustes, misafirlerinin bu yatağa tam olarak sığmasını istemektedir. Yatağın ölçülerini tam olarak karşılayamayan ziyaretçilerinden kısa olanların kol ve bacaklarını çekerek uzatmaya, uzun boyluların ise bacaklarını kesip kısaltmaya çalışmaktadır. Her şeyin kendi standartlarına uygun olmasını isteyen sadist ruhlu Prokrustes, tek biçimciliğin, tekdüzeliğin, keskin sınırların günümüzdeki bir sembolü haline gelmiştir.
Modern Dünya ve Prokrustes
Hepimiz Prokrustes'in yatağının bir parçası değil miyiz?
Hepimiz Prokrustes’in yatağında bulunuyoruz. Yatağın ölçülerine göre kesilip, biçilmişiz, bir kalıba sokulmuşuz. Bazen bu yatağa sığmakta zorlanıyoruz ve uyum sağlıyoruz. Yatağı kendi ölçülerimize göre düzenlemek yerine yatağın ölçülerine göre kendimizi düzenlemekteyiz.
Yatak; günümüzün sosyal medyasını, yaşamın tekdüzeliğini, sabit fikirleri, önceden belirlenmiş kesin sosyal değerleri, normları, aynının cehennemini yansıtmaktadır.
Prokrustes, bir şeylerin kendisi için uygun duruma gelmesinden hoşnutluk duymaktadır. Her şeyin birbirine benzemesinden gurur duymaktadır. Prokrustesler her yerdedir. Ailenizde, arkadaşlarınızda, iş yerinizde, sosyal medyada ve hatta kendimizde. Onları bazen fark edebiliriz bazen de hiç fark edemeyebiliriz.
Günümüz modern kitleleri olarak tüketim kültürünün yani Prokrustes’in birer parçaları değil miyiz? Nasıl düşüneceğimiz, nasıl hareket edeceğimiz, ne yiyeceğimiz ve hatta kim olacağımız tüketim kültürü tarafından belirlenmiyor mu?
İnsanların fikirleri de yine Prokrustes’in yatağının bir parçasıdır. İnsanlar anlamak için, tartışmak ve yaşamak için bir şeyleri kendi fikirlerine göre kesip, şekil vererek hareket etmektedir. Yaşamın çok boyutlu yapısını tek ve hazır bir kalıba dökerek hareket etmektedir.
Tüm bu kargaşaya son veren kahraman Theseus oldu. Efsaneye göre Theseus, Prokrustes’i işlediği suçlar için onu kendi yöntemiyle cezalandırdı. Prokrustes’i kendi yatağında şekil vererek yok etti. Mitolojik karakter Prokrustes yok oldu evet ama günümüzde birçok Prokrustes halen yaşamaya devam etmektedir.
