MÖ 499-449 yılları arasında Pers İmparatorluğu ile Yunan kent devletleri arasında yapılan savaşlardır.
Perslerin Yunanistan’a ilk seferi; Maraton Muharebesi
MÖ 490 yılının ilbaharında Artaphernes komutasındaki Pers ordusu Kilikya’dan gemilere binerek yola koyuldu ve Rodos üzerinden ilk olarak Naksos’a girdi.
Bu ada MÖ 500’de Perslere karşı çıktığı için cezalandırılmıştır. Naksos’tan sonra Eretria şehrinde yapılan kısa bir savaşın ardından kent tahrip edildi, halkı da Susa bölgesine sürüldü. Perslerin eski tiranı olan Hippias’ın tavsiyesi üzerine Atina’nın doğu kıyısındaki Maraton ovasına çıkartma yapıldı.
Persler Atina’nın Maraton ovasına çıkartma yapınca, Atinalılar da Spartalılara bir elçi göndererek yardım istemişlerdir. Spartalılar bu yardımı olumlu karşılamışlardır fakat dini bazı sorunlardan dolayı belirli bir tarihe kadar gelemeyeceklerini söylemişlerdir. Atina, vaziyet ne olursa olsun tek başınada olsa savaşmaya karar verdi ve orduyu ovaya yönlendirdi.
Miltiades komutasındaki on bin kişi kadar ordu ile Agrieliki tepelerinin alt yamaçlarında mevzi aldı. Yunan ordusu yaklaşık 10.000 kişiyken Persler 15.000 kişidir. Muharebe öncesi Persler oldukça avantajlıydı.
İki taraf tam beş gün boyunca birbirlerini bekledi; saldırıya geçmedi. Aslında Atinalıların bekleme nedeni Spartalıların yardımını beklemesiydi. Bu beklemenin ardından Atinalılar bir anda şafakta saldırıya geçti. Yunanlılar düşmanı ilk etapta kanatlarda, ardından da süvarilerin bulunduğu merkezde yendi. Persler artçı saldırılar karşısında kıyıya doğru geri çekilerek gemiye binmeye başladılar. Son çarpışmada Yunanlılar yedi gemi ele geçirmiştir.
Maraton zaferinin ardından Yunanistan’da büyük bir sevin oluşmuş, savaşı kazananlara ”Helenlerin öncüleri” denmiştir. Persler ise bu ağır mağlubiyetin sonrasında ikinci bir sefer için on yıl beklemişlerdir. On yıl boyunca beklemelerinin nedeni kendi içinde yer yer patlak veren ayaklanmaların çıkmasıydı. Bu sırada kralları I. Darius ölmüş, yerine oğlu I. Kserkses geçmiş ve Mısır’daki isyanı bastırıp sonrasında Babil’deki isyanla uğraşmıştır.
Tabi bu arada Yunan devletleri de kendilerini toparlayıp, güçlenmişlerdir.
MÖ 490-480 Yılları Arasında Yunanistan
MÖ 490-480 arasında Atina’nın durumuna bakarsak MÖ 489 yılında Miltiades, Perslerin tarafını tutan Paros’a karşı bir sefer yapmıştır fakat sefer başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Bu savaşı kazanamaması üzerine Atinalılar Miltiades’i devirmiş, hatta yüklü miktarda para cezasına çarptırılmıştır. Bir süre sonra da Paros’da aldığı yaradan dolayı ölmüştür.
Yoksulların desteğiyle büyüyen Themistokles, gittikçe güçlenen Pers tehlikesi karşısında bir an önce donanma oluşturulması gerektiğine inanıyordu. Atina’da gümüş madenlerinin sistemli ve aktif bir şekilde işletilmesiyle gümüş para stoğu artırılmıştır. Bu parayla 180 gemiden oluşan bir donanma kurulmuştur. 30 metre uzunluğa ve iki tarafında da kürekçileri olan bu gemilere ”triyer” denilirdi.
Bir süre sonra Yunan devletleri arasında ”Helen Birliği” kuruldu. Bu birliğe katılan devletler birbirleri ile ittifak halinde olup, aralarındaki anlaşmazlıkları çözmek istiyorlardı.
Yunanistan’a İkinci Saldırı
Kserkses, Helen birliğini kuran devletlerden öç almak, ayrıca Yunanistan’da bu sefer başarılı olmak istiyordu. Belirlenen plana göre Persler Yunanistan’a hem karadan hem de denizden taarruz edecek, kara ve denizin işbirliğini güçlendireceklerdi.
Pers ordusunun Asya’dan Avrupa’ya kolayca geçmesi için Çanakkale Boğazı’na gemiler yardımıyla köprü kuruldu. Trakya’dan Yunanistan’a giden bölgelere tahıl depoları yapıldı ve ırmaklar üzerine köprüler kuruldu.
Pers ordusu MÖ 480’de Sard’dan harekete geçerek Çanakkale Boğazı’ndaki köprülerden geçti, Trakya ve Makedonya üzerinden Selanik yakınlarına geldi. Oradan da Teselya’ya girmek için hazırlıklara başladılar. Yunanlılar ilk etapta düşmanın Yunan sınırına girmesini engellemek istiyordu fakat müttefiklerine çok güvenemediklerinden Termopylae geçidini savunmaya karar verdi. Persler Teselya’ya girince beklediği gibi bir manzarayla karşılaşmadı çünkü Yunanlılar asıl olarak Orta Yunanistan’ı savunmak istiyordu.
Artemision ve Termofil (Termopylae) Savaşları
Termopylae geçidi Teselya ile Orta Yunanistan arasındaki önemli bir bağlantı noktasıdır.
Savaşta ilk önce iki taraf denizde karşılaştı. Büyük kayıplara rağmen yenişemediler ve kesin bir sonuç çıkmamıştı. Bunun üzerine Kserkses karadan geçidi zorlamak için plan yaptı.
Yunan müttefikler bir ve ikinci günler de Perslerin taarruzlarını engellemeyi başardı fakat büyük kayıplar verdi. İkinci günün gecesinde hain bir Teselyalı sayesinde Persler geçidi arkadan çevirerek ele geçirdi ve Yunanlılara ağır kayıplar yaşattılar. Böylelikle Pers ordusu Orta Yunanistan’ı ele geçirmeye başladı, Delfi rahipleri Persler ile anlaşarak tapınağın yağmalanmamasını sağladı. Atina’yı savunmanın zorluğunu bilen meclis, kenti düzenli şekilde boşalttı. Halkın büyük kısmı Sard’a yollandı. Persler Atina’yı yakıp yıkarak Yunanlıları geri çekilmeye mecbur etti.
Salamis Deniz Muharebesi
Yunan donanması geri çekilerek Ambelahi adında bir koya 300 gemiyle demir attı. Pers donanması ise ilerlerken savaş ve fırtınadan dolayı 600-700 gemiye düşmüştü. Yunan gemileri Salamis koyunda tekrar Perslerle karşılaşmak için bekliyordu.
Kserkses gemilerini Salamis koyuna geçirerek MÖ 480 yılında koyun ucunda bulunan Psittaleia adasını işgal etti. Atinalılar bunun üzerine hilal şeklinde bir savaş düzenine girdi. Sağ kanatta Fenikeliler, sol kanatta da İyonlar yer alıyor. Savaş 12 saat sürdü ve sonunda Yunanlılar büyük bir başarı kazandı.
Kserkses Sard şehrine geri çekildi, Yunanlılar da Teselya bölgesine ilerlediler. Yunanistan bu zaferden aslında pek yararlanamadı, Pers ordusu yeni seferler için planlar yapmaya başlamıştı.
Platea ve Mykale Muharebeleri
Pers ordusu 45.000 kişi kalmıştı, Yunanlılar ise 30.000. Yunanlılar ilk etapta Perslerin süvari kolunu yendiler. Fakat Yunanlıların su yolları sürekli Pers süvarileri tarafından kesiliyordu. Yunan ordusu ve müttefiki Spartalılar, düşman ordusunu dağıtarak, düşmanı topraklardan kovmayı başardı.
Müttefik devletler Perslerin elinde bulunan Tebai üzerine harekete geçerek şehri zaptettiler. Yine aynı dönem de denizde de büyük bir zafer kazanıldı.
Tüm bu savaşlar sonucunda Pers ve Yunan tarihinde büyük bir dönüm noktası oluştu. Artık Persler değil, Yunanlılar taarruza geçmeye başladı.
Uzayla – Kültür Evreni
