Lermontov’un Romantik Şeytanı

Rus yazar ve şair Mihail Yuryeviç Lermontov’un Demon (1842) şiiri doğu masalı formatında yazılmış uzun bir anlatıdır. Avrupa Romantik şiirinin başyapıtlarından kabul edilen bu eserin başkarakteri olan İblis her zaman bildiğimiz diğer şeytanlardan farklıdır. 

Lermontov’un şeytanı tıpkı bizim gibi acı çeken, hayalperest, duygusal, yalnız, melankolik, sevgiye aç bir varlıktır. İyi ve kötünün karışımıdır. Lermontov’un şeytanından çok etkilenen Rus ressam Mikhail Vrubel de bizlere şeytanı, Tamara’yı görüp aşık olmadan önce yalnız ve melankolik bir varlık olarak resmetmiştir tıpkı Lermontov’un anlattığı gibi.

İblis ve Tamara

İsyan ve kötülükten sıkılmış olan iblis, onu yalnızlığından kurtaracak bir mucize beklerken Kafkas güzeli Tamara’yı düğün gününde görür ve aşık olur. Aşkına yenik düşen İblis Tamara’nın evlenmek üzere olduğu adamı yok eder.

İblis, ölen müstakbel eşinin yasını tutan Tamara’ya seslenmeye ve rüyalarına girmeye başlar. Tamara, dünya ötesi güzellikteki bu varlığın başında halesi olmadığından melek olmadığını anlar ve ondan saklanmak için bir manastıra kapanır. Fakat bu onu durdurmaz, İblis Tamara’nın rüyalarına girip ona seslenmeye devam eder. Tamara da çoktan çekimine kapıldığı bu göksel varlığa sorular sorarak onu tanımaya çalışır.

“Söyle bana kimsin sen? Cevap ver, söyle…”

“Ben geceleri sesini duyup hüznünü kalbinde hissettiğin, niyeti ruhunu ruhuna açmak olan, rüyalarına giren, kimsenin sevmediği, insanı yoldan çıkaran, cennetin düşmanı olanım. Ama görürsün ki senin ayaklarına kapandım. Sana sadakat ve aşk yemini etmeye geldim, sana ilk gözyaşımı akıttım. Ne olur duy beni. Acı bana. Bir kelimenle yaşam cennet olacak. Seni deli gibi seviyorum…”

Tamara bu varlığın şeytan olduğunu anlar fakat aşk dolu, kederli bakışlarına karşı koyamaz ona şefkat besler.

“Niye bana aşık oldun?”

“Ah bilsem niye? Benim dünyamı cennete de cehenneme de çevirebilecek tek şey senin gözlerin. Seni dünyevi bir tutkuyla sevmiyorum, sonsuzluğun gücüyle seviyorum. Sen hüzün dolu ruhuma umut verensin”

“Sen bir günahkârsın, niye senin günahına, çektiğin ve çekeceğin çileye ortak olayım?”

“Sana günahsızım.”

“Ya Tanrı bizi lanetlerse, korkunç cehennem azabına çarptırırsa?”

“İkimiz orda da birlikteysek ne gam!”

Tamara onunla olmayı, onu sevmeyi eğer İblis tövbe eder ve kötülükten sonsuza dek vazgeçerse kabul edeceğini söyler.

İblis bunun üstüne umut dolu bir yemin eder.

“Yaradılışın ilk gününe,

ve son gününe, yemin olsun,

Tanrı’nın hükmüne ve küfre,

Ebedî hakikatin zaferine,

Sırtımdaki günahın keskin utancına;

Bu rüyanın kısacık şanına

Yemin olsun, ve burada karşılaşmamıza

Ve firkat tehdidine;

Yemin olsun tüm sahiplerine,

Kader’in emrime sunduğu ruhların,

İlâhî kılıçlar üzerine ant içerim,

Düşmanlarımın savurduğu –

Hissiz, uykusuz melekler zümresinin;

Yemin olsun sana, senin hayatına, ölümüne,

Son, uzun nazarın ve ilk gözyaşın,

Aldığın nefes üstüne,

Saçının ipeksi sağanağına,

Yemin olsun cefaya ve saadete,

Yemin olsun aşkım üstüne, –

Vazgeçtim tüm intikam arzularımdan,

Vazgeçtim yılların gururundan;

Bugünden sonra hiçbir yalan vesvese

Musallat olmayacak hiçbir ruha;

Aradığım selamet,

Aradığım aşk, garâm,

Aradığım ‘En Üstün İyi’ye iman…”

Bu samimi, duygu dolu yeminden sonra Tamara onu kabul eder ve birlikte olurlar fakat bu birliktelik Tamara için ölüm getirir. Tamara’nın ruhu cennete götürülür ama İblis için kurtuluşa giden tüm yollar zaten kapalıdır, o ümitsiz ve sevgisiz sürgününe, cehennemine geri döner.
Lermontov’un 14 veya 15 yaşlarında yazmaya başlayıp ölmeden 2 yıl önce 25 yaşında bitirdiği bu muhteşem eseri, Rus ressam Mikhail Vrubel ömür boyu takıntıya varacak bir tutkuyla resmetmiştir. En çok da yalnız ve melankolik şeytanı çizmiştir.

Kaynaklar:

https://www.academia.edu/34973472/LERMONTOV_VE_VRUBEL%C4%B0N_ROMANT%C4%B0K_%C5%9EEYTANI

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Demon_(poem)

Uzayla – Kültür Evreni

Dinlemek için - Podcast: 
https://open.spotify.com/episode/7kiXI7mlNM5NoLFT85JbKE?si=BvEKkclmRPqsHtAx3SLLQg