Magna Carta: Hukukun Üstünlüğünün İlk Adımı

Tam adı Magna Carta Libertatum olan sözleşme (Büyük Özgürlükler Sözleşmesi) 1215 yılında imzalanmış bir İngiliz belgesidir. Magna Carta aynı zamanda dünyanın ilk yazılı anayasası olarak bilinir, günümüz anayasal düzenine ulaşılmasında önemli bir etken olmuştur. Papa III. Innocent, İngiltere Kralı Yurtsuz John ve baronları arasında, kralın yetkilerini sınırlandırma amacıyla imzalanmıştır. Bu sözleşmede asıl olarak, kralın bazı yetkilerinin engellenmesi, kanunlara uygun davranması ve hukukun üstünlüğünün belirtilmesi amaçlanmıştır. Ve tüm bu kısıtlamaları kral kendi isteğiyle kabul etmiştir, bu yönüyle de dünya tarihine geçmiştir.

Bu belgenin hazırlanmasına sebep olan gelişmeler, ilk olarak Normanların İngiltere’yi fethine dayanır. Bu fetihten sonra İngiliz kralları, iktidarı kendi egemenliğine alıp, derebeylerini saf dışı bırakmak istemiştir. Fakat kralların bu girişiminden baronlar rahatsız olmaya başlamıştır. Baronların rahatsızlığı gün geçtikçe alevlenmeye başladı ve sonucunda da küçük küçük isyanlar çıkmaya başladı. İki tarafın uzun yıllar devam eden bu çekişmeleri, kral John’un uygulamalarıyla daha da çekişti. Bu gelişmeler üzerine kral John, derebeylere karşı güç kullanmaya başladı. Tüm bu olaylar derebeylerini daha da sinirlendirdi. Kralın 1213-1214 yıllarında Fransa’ya Normandiya’da yenilmesi üzerine, bu mağlubiyeti bir avantaja çevirmek isteyen baronlar, topraklarını ve eski imtiyazlarını geri almak için harekete geçti.

Baronlar birleşip istek ve arzularını krala bir belge halinde verdiler. Kral eğer bu istekleri reddederse, savaş başlatmaktan çekinmeyeceklerdi. Ve 1215’te kral ile görüştüler. Kral, baronların isteğini daha sonra cevaplayacağını söyledi, tabi sözünde durmadı. Bunun üzerine baronlar ayaklanma başlattılar. İngiltere’nin önemli şehirlerini ele geçirerek, krala anlaşma yapmaktan başka tercih bırakmadılar. Yurtsuz John, Haziran 1215’te imzaladığı Magna Carta ile egemenliğini kısıtladı. Bu fermanın imzalanmasının ardından derebeyleri azımsanmayacak derecede imtiyazlar kazandı ve kendilerinin gelecekteki yerini korudular.

Halk yine köle olmaktan kurtulamamıştı. Magna Carta ilerleyen yıllarda da kralları yola getirmek için birçok kez gündeme getirilmiştir. Örnek olarak, 1400’lü yıllarda, İngiliz parlamentosu gerektiğinde krala karşı kullanmak üzere elinde koz olarak kullanmıştır. Magna Carta 63 maddeden oluşur. Özellikle 39. maddesi, fermanın önemli maddelerinden biridir. Hatta bu madde günümüz hukuku için yapı taşı olarak kabul edilir.

Özgür insanlar, hakim olası bir karar vermeden tutuklanmayacak, hapsedilmeyecek, sürgüne gönderilmeyecek ve olumsuz bir duruma sokulmayacaktır.

Magna Carta hukukun üstünlüğü ilkesinin birçok ülkede var olmasını sağlamıştır. Ek olarak ABD Anayasası ve Bağımsızlık Bildirgesi’nin yapısını oluşturmuştur.

Uzayla – Kültür Evreni